երբ սարդարապատի հերոսամարտից յետոյ կարդում էի՝ թիւրքաց հրամանատարութիւնը չնուաճեց Կարսը, այլ իր առաջ տեսնելով Հայաստանի զարհուրելի շփոթը և խուճապալից փախչող հայ գեներալներին ու գնդապետներին, խուժեց մեր սահմանները անարգել և անարիւն իր համար (գեներալ Ստեփան Ղորղանեան) չէի հասկանում տրամաբանութիւնը։ բայց երեւի, ճիշտ է բանաձեւը, որ ծանր ժամանակներն ստեղծում են ուժեղ մարդիկ, ուժեղ մարդիկ՝ հեշտ ժամանակներ, հեշտ ժամանակները՝ թոյլ մարդիկ, թոյլ մարդիկ՝ ծանր ժամանակներ

որբութիւն

որբերի թեման սկսեց մտքումս յայտնուել, երբ նայեցի the young pope֊ը։ պապը որբ էր, որն անընդհատ փնտրում էր ծնողներին, ու փորձում յիշել նրանց։ ամբողջացաւ, երբ վերջին էպիզոդում, երբ նա երեւաց մարդկանց, հեռադիտակով նայում էր հաւաքուածների դէմքերը ժպիտները։ ապա հանդիպում է երկու հոգու, որոնք ըստ իր յիշողութիւնների, իր ծնողներն են, եւ երբ հանդիպում է նրանց դէմքերին՝ նրանք շուռ են գալիս, ու հեռանում։ պապին էս պահին վատանում է ֆիիզկապէս, եւ վերջ առաջին մասին։

բայց ափսոս

Երբ մարդը ժամանակ ունեցավ ու ետ նայեց, տեսավ, որ անցյալը սուզվում է մոռացության մեջ։ «Չի կարող պատահել»,— եղավ առաջին միտքը։ Ամեն անգամ, երբ հընթացս մի հայացք էր ձգել անցյալին եւ շտապ վերադարձել առօրյային, տպավորվել էր, թե այնտեղ ամեն ինչ կարգին է։ Որ այնտեղ, հիշողության դարանում օրերի ընթացքը տպված է անկորուստ, եւ միայն ժամանակ է պետք՝ պատկերաշարքը մտովի շարժման մեջ դնելու համար։ Բայց ահա ժամանակ ունեցավ եւ տեսավ, որ կյանքը իր հետքերը մի ծայրից ջնջում է։

ելքային

զրոյցներս մենախօսութեան հնարաւորութիւն են։ ես պարբերաբար նամակներ են ստանում, թէ ինչ վերջն եմ ու լաւը։ տարբեր մարդկանցից, նոյն բառերով՝ պարբերաբար։ կարող էի մտածել, որ պարզապէս միտքս ա վթարուել ու նոյն հաղորդագրութիւնը պարբերաբար մտքումս ա յայտնուում։ փորձում եմ յարմարուել խզուած կապերին, մտերմութեան բացակայութեանը, ապա յայտնուում են ու յիշեցնում, որ մեռած չեն, ու որ լաւ ա ամէնը, ու որ ինձ մօտ էլ լաւ կը լինի, քանի որ էլ ո՞նց, եթէ ոչ լաւ, էլ ո՞ւմ մօտ կարող ա լաւ լինել, եթէ ոչ իմ։ ու կորում են՝ անարձագանգ։

գնահատում

աւելի հետաքրքիր ա, թէ երբ ա կապը կտրւում, քան թէ՝ ինչու։ երեւի էականը ոչ թէ մօտ հետաքրքրութիւններն են, այլ հոգեվիճակը։ տարբեր հոգեվիճակում գտնուող մարդկանց միջեւ կապ հաստատելու համար պէտք ա բաւական խորը էմփաթիա ունենալ, ու գուցէ էմփաթիան պրոտոկոլն ա, որի միջոցով ապահովուում ա կապ տարբեր հարթութիւններում գտնուող մարդկանց միջեւ։ երեւի պարզապէս հասունութեան նշան ա ընդունելը, որ այն, ինչ քեզ համար կարեւոր ա, ու ինչի համար դու պայքարում ես՝ ուրիշների համար ի ծնէ ունեցած արտօնութիւն ա, որն ընտրելու պատասխանատուութիւնն ու անյարմարութիւնը չեն ունեցել, ու կը պայքարէի՞ն արդեօք։

յուսահատ

մտածում էի, թէ էլ ով կարող էր լինէր էնպիսին, ինչպիսին ես եմ՝ ինձնից դուրս։ ամէնամօտը հաւաքական կերպարն ա էն մարդկանց, որոնք հաւատում էին, որ կը լինի ինչ֊որ մեկը, որ կը վերծանի մէսիջը վոյաջէրի ներսում։

յոգնած, սպառող ու թռնող

ուղեղս ամէն տեսակ ինֆօ մերժում ա, ու սկսւում ա յոգնած լինելու շրջան։ սպառում եմ էն, ինչը վաղուց նորութիւն չի։ նոր մտքերի համար մեծ հաշուով փակուել եմ։ էս շրջանում աւելի մեծ ա ցանկութիւնը վերընթերցելու ու վերանայելու, քան նորի հետ առնչուելու։ երեւի պատճառն այն ա, որ ամէն նոր անկայունութիւն ա, կամ նոր մտքեր, որոնք կամ խճճելու են, կամ ստիպելու, որ էս շղթայից դուրս գամ։ բայց նման փուլերում հաճելի ա հէնց խորանալն ու գլուխ հանելը։

անապահովների կողմից անապահովների համար

երազանքներիդ մտքերիդ հետեւից գնալու խիզախութիւնն ունենալու կոչերն ապահովների համար են։ երազանքների հետեւից գնալը տանում ա դէպի անկայունութիւն, իսկ անկայունութիւնն ու անապահովութիւնը կեանքում քիչ հանդուրժելի են, հետեւաբար, արդէն իսկ անապահով կեանքով ապրողը քիչ հաւանական ա, որ կը գնայ դէպի նոր անկայունութիւն։ առհասարակ, երեւի էդ մտքերը՝ երազանքներին հետեւելու, խիզախ լինելու, տժալու ու կեանքը վայելելու մասին, ձախողելուց չվախենալու մասին՝ ձախողելուց յետոյ շանս ունեցողների մասին են։ ու էս գիտակցումն իրականում բաւական սփոփիչ ա, որովհետեւ, ինչքան մտածում եմ, ես չէ, որ պիտի հետեւեմ երազանքներիս, ես էդ լիազօրութիւնը չունեմ․ չունեմ ընտանիք, որը կաջակցի ինձ, եթէ երազանքիս զոհեմ ամէն ինչ, ապա կէսից հասկանամ, որ դա էն չէր, ինձ ինչ պէտք էր, չեմ կարող տժալ, քանի որ տժալուս ժամերին կարող էի աւել աշխատել, իմ մինիմալ ժամավճարի հաշուին, որով պիտի յարմար տուն ձեռք բերեմ։

գնացքի մասին

համաճարակի ու ինքնամեկուսացման օրերին զուգահեռ աւարտեցի ժորժ սիմենոնի «գնացքը»։ ես յոյս չունեմ, որ որեւէ դրամատիկ իրադարձութիւն, ողբերգութիւն կարող ա մեծ հաշուով ազդել մարդկանց գիտակցութեան վրայ ու օգնել, որպէսզի վերարժուեւորեն ու վերագնահատեն կեանքն ու ապրելակերպը։ առհասարակ, ինձ թուում ա, որ ընդհանուրին հասցուած վնասն անհատի վրայ ազդեցութիւն չի թողնում։ բայց էս մթնոլորտում ու իրավիճակում ամէնածանրը գիտակցումն ա, թէ որքան շատ ա մեր կեանքը կախուած արտաքին իրադարձութիւններից, ու նաեւ, գիտակցումը, որ ամէն մեկս մեր փուչիկում չենք ու մեր ամէն քայլից կախուած են նաեւ այլոք՝ տարբեր ժամանակներում տարբեր չափով, բայց մեկուսացում չկայ։

ծանր տարածքի մասին

մի միտք հանդիպեց, որ երբ փորձում են գաղափարներդ ռեալ իրավիճակում, ապա դա էն գիծն ա, որով որոշուում ա, դա քո հոբբի՞ն էր, թէ՞ գաղափարդ։ առհասարակ, շատ քիչ բան կայ, որ ճնշում ա ինձ՝ կապուած տեղիս հետ, բայց երբ մտածում եմ էդ ուղղութեամբ, ապա դա հիմնականում գաղափարների թերագնահատումն ա, կամ որպէս ոչ իրատեսական, անպիտան ռոմանտիկ մտքի արդիւնք դիտարկելը։ ու սա բաժանարար գիծ ա ինձ համար, քանի որ իմ որոշումները, մանր կենցաղայինից մինչեւ խորը հոգեբանական՝ հիմնուում են որեւէ գաղափարի վրայ։ ու իմ կեանքի որակը հիմնականում որոշուում ա՝ ելնելով տուեալ գաղափարից։ ես շատ բաներ կապում եմ քաղաքականութեան ու քաղաքական վիճակի հետ։ ու գուցէ մտքի ստորադասումն էլ դրա արդիւնքներից մեկն ա։ երբ դու երկար ժամանակ ապրել ես մի իրավիճակում, որտեղ գաղափարը երկրորդական ա եղել, ու առաջ ա մղուել տուեալ պահի տնտեսական շահը, ապա քեզ համար դժուար ա հասկանալ, որ շատ հարցեր իրենց խորքում արժէբանական են։ ու գալիս ա աւելի մեծ խնդիր, երբ քեզ համար իւրաքանչիւր հարց բախուում ա «մարդու էութիւնն ա» կեղծ բարոյագիտական, կեղծ֊փիլիսոփայական եզրայանգմանը պատին։ մինչդեռ, ո՞ր դէպքում ա, որ դու պատրաստ ես մնալ սոված, կամ ապրել ոչ բարենպաստ պայմաններում, բայց միեւնոյն ա չզիջես արժէքներդ ու չհեռուանաս քեզնից։ արդեօք ամէնը ստորադասուում ա տնտեսական շահերիդ։